Premier Rutte trok het boetekleed aan in het Kamerdebat over de notulen van de toeslagenaffaire. Een massief oppositieblok eiste nóg meer informatie van het kabinet, Denk-leider Azarkan diende een motie van wantrouwen in. Lees hier over de belangrijkste uitkomsten van het marathondebat.Het Parool30 april 2021, 3:19
“Wanneer begint u zich te realiseren dat u niet onderdeel bent van het probleem, maar dat u het probleem bént,” zo opent PVV-leider Geert Wilders het vragenvuur rond 17.15 uur, wanneer premier Mark Rutte namens het kabinet ingaat op de kritiek van de Kamer. “Dat zien we ook terug in de notulen; u bent alleen maar bezig om uw hachje te redden, alleen maar bezig met uzelf.”
Rutte staat ervoor open om de bestuurscultuur op het Binnenhof ‘radicaal’ te wijzigen, herhaalt hij. De Haagse besluitvormingsmachine bestaat uit diverse informele overleggen, naast de formele ministerraadsvergadering op vrijdag. “Die hele grote tussenwereld van coalitie-overleggen kan misschien wel helemaal weg,” zegt Rutte. “Het debat in de Kamer kan daardoor minder vrij plaatsvinden.”
Hij zegt diep te hebben nagedacht over zijn ‘persoonlijke rol’ en ‘gedrag’ in de afgelopen tien jaar dat hij minister-president was. Binnenkort wil hij daarover zijn verhaal doen.
“Niemand in het kabinet zit in de politiek om mensen dit aan te doen,” vervolgt Rutte. “Als dingen zo gruwelijk misgaan, is het je heilige plicht om het op te lossen.” Het heeft hem dan ook ‘persoonlijk aangegrepen’ dat er door het kabinet ‘koud’ zou zijn omgesprongen met de gedupeerde gezinnen.
Rutte blijft erbij: “Er is niets onoorbaars gebeurd. We hebben niet bewust informatie achtergehouden omdat het politiek beter uit zou komen.” Daarop reageert Denk-leider Farid Azarkan dat dit ‘precies de Rutte-doctrine is’: “Ik heb gelogen, maar ik heb dat naar eer en geweten gedaan.”
‘Verdedigbaar’
Rutte vindt het ‘verdedigbaar’ dat in sommige gevallen over individuele Kamerleden wordt gesproken. In de notulen was veel chagrijn te lezen bij bewindspersonen over ‘activistische parlementariërs’ als Pieter Omtzigt (CDA), Renske Leijten (SP) en Helma Lodders (VVD).about:blankhttps://acdn.adnxs.com/dmp/async_usersync.html
“Zo’n ministerraad is ook een team, soms moet er even stoom afgeblazen worden. Maar ik ben ook niet trots op wat ik teruglees, ook niet over wat ik zelf zeg. Ik vind het ongepast van mezelf dat ik echo dat coalitiepolitici niet kritischer mogen zijn dan oppositiepolitici,” zegt Rutte.
D66-minister Kajsa Ollongren voegt daar later aan toe dat er een start wordt gemaakt ‘met het actief openbaar maken van onderliggende departementale nota’s’. Ook wil het kabinet ‘persoonlijke beleidsopvattingen’ van ambtenaren in de toekomst niet meer geheim houden, als Kamerleden om die stukken vragen.
CDA-leider Wopke Hoekstra noemt het ‘op zichzelf begrijpelijk dat ook in het kabinet wordt gesproken over Kamerleden’. Voormalig staatssecretaris Menno Snel (Financiën) had te maken met veel problemen bij het oplossen van de toeslagenaffaire, zegt Hoekstra. Hij wilde CDA-Kamerlid Omtzigt daarvoor ‘sensibel maken, bewust maken’.
Motie van wantrouwen
Al vroeg in het debat eiste Wilders dat extra notulen donderdag nog worden vrijgegeven, maar voor dit verzoek was geen meerderheid. Kort erna diende Denk-leider Azarkan een motie van wantrouwen in. Die werd gesteund door PVV, Forum voor Democratie, BoerBurgerBeweging en Bij1, maar kreeg geen meerderheid. Ook een andere motie van wantrouwen haalde het niet. Net als de eerste was die een initiatief van Denk, specifiek gericht op het handelen van CDA-leider Wopke Hoekstra (demissionair minister van Financiën) en vicepremier Hugo de Jonge.
Meerdere Kamerleden vielen tijdens het tweede uur van het debat VVD-Kamerlid Sophie Hermans aan. Zij betwijfelen of de VVD voortaan wel meer informatie zou delen bij een crisis zoals de toeslagenaffaire. Zelf ziet Hermans ‘geen politieke redenen’ bij het kabinet om niet alle informatie over de toeslagenaffaire te delen. Wel noemt ze de manier waarop in de ministerraad werd gesproken over kritische Kamerleden ‘lelijk en opgepast’.
Pieter Omtzigt
Tijdens de beurt van CDA-Kamerlid Anne Kuik komt Kamerlid Pieter Omtzigt ter sprake. Ze zegt dat ‘het aftreden van het voltallige kabinet onontkoombaar was’. “Ons Kamerlid Pieter Omtzigt is letterlijk ziek geworden van de enorme tegenwerking. Juist op dat punt ontstaat in de notulen een bizar beeld.”
Rob Jetten (D66) zegt over de toon in de notulen van de ministerraad dat ‘dat niet had gemoeten’. Hij noemt de aanval op kritische Kamerleden in 2019 ‘ongepast’. Oók zijn eigen D66-ministers gingen hun boekje te buiten, stelt hij.
Volgens Jetten heeft partijgenoot Sigrid Kaag eerder gezegd het goed te vinden dat er een ‘fel debat’ was met kritische Kamerleden. Maar ze zei óók dat zo’n debat wel ‘binnen kaders’ moest plaatsvinden. Wat de D66-leider daar precies mee bedoelt, legt ze later vandaag zelf uit in de Kamer.
Vrijgegeven notulen
De partijen willen weten waarom de regering in 2019 niet meteen alle stukken over de toeslagenaffaire deelde met de Kamer. Ook vragen ze opheldering over de maandag vrijgegeven notulen, waarin de ene na de andere minister klaagt over al te kritische parlementariërs.
Pieter Omtzigt (CDA) en Helma Lodders (VVD) moesten een toontje lager zingen en ‘gesensibiliseerd’ worden, zo blijkt uit de verslagen. Experts betwijfelen daarbij of het kabinet zich wel aan de grondwet heeft gehouden bij de selectie van stukken die niet werden gedeeld met de Kamer.
Kamer wil focus weer op toeslagenouders
De Tweede Kamer sprak aan het eind van het marathondebat uit dat de aandacht weer volop op de toeslagenouders moet worden gericht. De voltallige Kamer riep het kabinet op de problemen met de compensatie van de slachtoffers op te lossen en “de gedupeerden van het toeslagenschandaal echt op één te zetten”.
Het voorstel was een initiatief van de SP. Partijleider Lilian Marijnissen benadrukte tijdens het debat al dat het belang van de slachtoffers voorop moest staan. Staatssecretaris Alexandra van Huffelen moest in het debat meedelen dat minder dan de helft van de mensen die zich voor 15 februari hebben gemeld bij de belastingdienst voor de deadline van 1 mei de compensatie van 30.000 euro krijgen.
De Kamer nam ook een reeks voorstellen over voor een nieuwe bestuurscultuur en een nieuwe relatie tussen de overheid en burger. Mogelijk gaat die lijst, ingediend door de PvdA en GroenLinks, nog een rol spelen in de kabinetsformatie. Verwacht wordt dat op zeer korte termijn informateur Herman Tjeenk Willink met zijn verslag komt. Tjeenk Willink moest onderzoeken of het onderlinge vertrouwen kon worden hersteld.